♘امیرحسین♞
♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
تاريخ و نژادهاي اسب تركمن
تاريخ اسب به بيش از پنجاه ميليون سال پيش برمي گردد،كه با اسب هاي كنوني به لحاظ جثه تفاوت هاي بسياري داشت. اندام آنها بسياركوچكتر ازاسب هاي كنوني بوده و هيكلي به اندازه روباه داشته است. اين حيوان ازخانواده Equidea است. اسب هاي يك ميليون و دويست هزار سال پيش شباهت زيادي به اسب هاي كنوني دارند. در عصر سنگ انسان هاي اوليه به شكار اسب ها پرداخته وگوشت آنها را مصرف مي كرده اند. اسب تاريخ تكامل طولاني دارد. گفته مي شود كه تنها هفت گونهً آن در آسيا و آفريقا تا كنون باقي مانده اند و 63 نژاد اسب وجود دارند.
در پژوهش كاوشگران و دانشمندان در محدودهً استپ هاي جمهوري هاي آسياي مركزي شوروي سابق، مناطقي وجود داشته اند، كه در آنجا حدود 6 هزار سال پيش براي نخستين بار اسب بدست شباناني كه دراين استپ ها زندگي مي كرده اند، اهلي شده بودند. به طورقطع مي توان گفت كه اين اسب ها همزمان نياي مستقيم وبلافصل اسب تركمن بودند..دراين منطقه گسترده، نژادهاي متنوع ماديان مانند: اسب هاي باريك اندام تركمن، كه از شرق درياي خزر تا كوه هاي تيان شان وجود داشته،كه درحقيقت ميتوان گفت ، اين اسب نياي اسب هاي سريع و چالاك امروزي شرق است؛ اسب سكايي با اندامي متوسط در ناحيه شمال ايران قديم تا سيبري و اسب هاي با جثه كوچك كوهستاني زيست داشته اند، كه اينها را يابو و اسب كوچك خزر ناميده اند. در مناطق غرب اين محدودهً وسيع ، اسب هاي عربي و در شرق آن اسب هاي وحشي مغولي به لحاظ آب و هواي جغرافيايي وجود داشته اند ،كه پاره اي از آنها با اسب هاي بيگانه اصلاح يافته اند. اسب هاي كُرد ، اسب هاي دوخوني خاور زمين هستند. اسب هاي دوخوني شرقي ازآميزش ماديان ( يابو ) با اسب تركمن است.
يكي از اسب هاي با نژاد و اصيل دنيا كه در نواحي شرق اين منطقه يعني در منطقه آلتايي مغولستان كشف شد، اسب تركمن است. اين اسب كه سده ها پيش ازميلاد درگورستان هاي پازيرك آلتايي ( اين گورستان صد ها سال زير يخ واقع بوده است . در اين گورستان است كه نخستين فرش دستباف دنيا يافت شد.) كشف گرديد ، همانند امروز نمد پيچ شده بوده اند. نژاد اصلي اسب تركمن به لحاظ اينكه آميزش خوني نداشته ، بمثابه با نژاد ترين اسب ومادرِاسب هاي موجود در جهان شناسايي شده است. (منطقه اي كه تركمن ها در آنجا به پرورش اسب اشتغال داشتند ، با دتياي خارج تاپايان قرن نوزده به سختي در ارتباط بود، ازاين رو نمي توانست نژاد هاي ديگر اسب براسب تركمن تاثير بگذارند. به غير از اين،در اين منطقه نژاد هاي« بيگانه » اي كه دراصل نوع ديگر اسب هاي تركمن بودند، وجود داشتند.) اين اسب در نزد قوم ماد از اهميت بالايي برخوردار بوده است و گويا بدست اين قوم به نواحي شمال خراسان كنوني انتقال يافته است. اسب تركمن در كاوش هاي شهر فرغانه ازبكستان نيز يافت شد كه متعلق به هزار سال قبل از ميلاد مسيح بوده است.
اسب تركمن از ديرگاه در جنگ ها و پيروزي هاي شاهان ايراني پيش از اسلام تا دوران معاصر بويژه دوران نادرشاه ، نقشي مهم داشته است. مهمترين برتري اسب تركمن با ديگر اسب هاي دنيا ، بكارگيري آن در اصلاح نژاد ديگر اسب هاي جهان است. يكي ازبا نژادترين اسب تركمن كه به زيبايي و چابكي پرآوازه است آخال تكه نام دارد. آخال تكه اسبي است كه با ديگرنژاد اسب ها همسنگ وهمتازيانه نيست. چيني ها و سلسلهً دودمانِ هان نيز از اسب تركمن اطلاع داشته اند و شيفته اين اسب بودند و آنها را« اسب هاي آسماني » مي ناميدند و بخاطر تصاحب اين اسب ها جنگ هاي بسياري را با حكومت بلخيان به راه انداختند. اسب تركمن درهنگ سواره خلفاي بغداد مورد استفاده قرارمي گرفتند.
اسب تركمن اندامي كشيده، دُمي باريك، سر و گردن زيبا دارد. براي اسب هاي بانژاد تركمن درسال هاي گذشته ذخيره هاي ژنتيك اين اسب، تقاضاي جهاني يافته است. اسب تركمن در نزد تركمن ها پيشينه اي طولاني در سنن و زندگي صحرانشيني وجنگ وگريزها درگذشته داشته است. ازاين رو شاعران و سرايندگان تركمن دردرازاي تاريخ هماره درآثار خود از اسب و خوي نيك آن بسيار نوشته اند. بقولي، يك تركمن درگذشته هاي دور پنجاه من بار برروي اسب گذاشته وخود نيز سوار برآن تا ده فرسخ راه را هم مي رانده است. اسب تركمن كه اسبي راهوار ويكه تازاست، از زيباترين اندام دربين نژادهاي اسب دردنيا برخورداراست.
نژادهاي شناخته شده اسب تركمن :
يمود ( يموت ): نوعي از اسب مشهور تركمن است و منشاء بسيار قديمي دارد. اسب يموت شكلي تنومند ، خوش اندام و هماهنگ دارد و امتياز آن در استقامت و سرعت است. نوع بسيار معروف آن « كور اوغلي » است. كور اوغلي اسبي است بردبار، تيزتك و سري خوش فُرم دارد. اسب يمود داراي يال بسيار ظريف و كم پشت ، بسيار محكم و طاقت گرماي شديد را دارد، باوقار و با نزاكت بالا، بويژه براي مسابقه و اسب سواري در مسافت هاي طولاني مناسب است. سرو گردني كوتاه و پايداري بسيار بالا و محصول آميزهً اسب تركمن با اسب هاي نواحي جنوب ايران مانند، فارس و خوزستان است، كه به منطقه تركمن صحرا آورده شد. اغلب به رنگ سفيد، رنگ پوست روباه و طلايي وجود دارد. اندازهً بلندي آن 147تا 155 سانتي متر است.
آخال تكه :
از نسل اسب هاي تركمن كهن و باستاني است، كه تا 2500 سال پيش نيز زيست داشته است. آخال تكه اسبي است با استعداد فوق العاده و همچنين منشي بسيار خودسر دارد. اسبي است با توانايي بالا، با سري راست ، گردني ظريف، طول متوسط، گاهي داراي شانه هاي اُريب. مچ پاي برجسته و كفل افتاده دارد. اسبي كشيده وبلند، پاهاي مقاوم با سمي سخت است. گاهي سينه كم عمق و باريك و گردني همانند گوزن وارونه وكش دار بويژه با توانايي يورتمه خوب، مستعد براي كوه و كُتل است. پوست و يال ظريف و ابريشمين دارد. اين اسب نزد قبايل تكه در استپ هاي شمال تركمن صحراي ايران و جمهوري تركمنستان موجود است. رنگ هاي اصلي آن كهر، خاكستري، سفيد، طلايي رنگ، سرخ و سياهِ كلاغي است. نام آن به لحاظ اينكه منطقه اي است كه تركمن هاي تكه در آنجا زيست دارند، خوانده شده است. بلندي اندام آن اغلب بين تقريبا، 150 و 160 سانتيمتر است. اسب آخال تكه دنباله اسب هاي كهن تركي است و از زماني كه انسان انديشمند وجود داشته ، در استپ هاي جنوبي روسيه و آسياي مركزي پرورش يافته ، شاخص و بمثابه نماينده سه نوع اسبِ ماقبل تاريخ، كه در دوران قبل از ميلاد وجود داشتند، است، كه تا چين قديم مشهور و هواخواهاني بسيار داشته است. اين اسب در جنگ ها و غارت ها تلفات بسيار داشته و در دوران حكومت تيمور لنگ ( 1336- 1405 ) شماري از آنها با ماديان هاي عرب اصلاح شد. نواحي پرورش اسب آخال تكه در تركمنستان ، كازاخستان،قيرقيزستان و ازبكستان است. اسب آخال تكه در اسب هاي اروپايي نيز در اصلاح نژاد پيش از همه در« تركمن آتي » تاثير خود را گذاشته است. پرورش اسب تركمن به نام «تركمن آتي» در اروپا درسال هاي 88 /1786 بنام پرورش اسب فريدريك ويلهلم شهر Neustadt- Dosse پايه گذاري شد.
چناران :
منطقه اي كه قبايل گوگلان در بخش شرقي صحراي تركمن سكني دارند، وجود دارد. اين نژاد در سال 1700 ميلادي با آميزش اسب نر ايراني و اسب تركمن ماده به وجود آمد. به گفته اي ديگردر دوران نادرشاه افشار براي تسخير هندوستان كه راهي دراز، دشوارگذر و ناهموار بود، از آميزهً سليمي هاي عرب و اسب تركمن به وجود آمده است. اسبي است نيمه خون وبلندي آن تا 152 سانتيمتر مي رسد. اسب چناران، باهوش و مهربان ، داراي گردني دراز، پشت و كمر متوسط و پا هاي قشنگ است. اندامي تنومند و سترگ، داراي استقامت بيشتر در آب و هواي گوناگون و براحتي راه طولاني را درمي نوردد. به رنگ هاي سفيد و قهوه اي وجود دارند.
قره باغي :
دراواسط قرن نوزده در پرورش واصلاح اسب قره باغ ( در قره باغ قفقاز ) ، نوعي اسب جديد به نام «جيران تكه » به وجود آمد. اين اسب ازآميزش نژاد « آخال تكه » با اسب قره باغ زاده شد. اسبي است با اندامي قوي ، تنومند وبردبار براي گرسنگي وخستگي و براي اسب سواري بسيار خوب است. به رنگ هاي نيلگون، طلايي، قهوه اي روشن و ابرش يافت مي شود.
تركمن:
اين اسب در اصل به مفهوم يك نژاد نيست، بلكه فرامفهومي است براي اسب هاي بسيار اصيل استپ هاي جنوب روسيه و مناطق هم مرز افغانستان و ايران . اسب هاي اين گروه امروزه به صورت آخال تكه، چناران و يمود معرفي مي شوند.
اين اسب دركل داراي اندامي زيبا، سريع و استقامت بالا هستند، كه از صد ها سال پيش رد پاي خود را در بسياري از حوزه هاي پرورش اسب در اروپا گذاشته است.
از بين نژادهاي بالا بايد گفت كه آخال تكه يكي از نام آورترين آن با شهرت جهاني است كه ميليون ها دلار ارزش دارد.آخال تكه تنها اسبي است كه با اسب عرب ميتوانش سنجش كرد. آخال تكه اسبي است براي صحرا، مسابقه وگردش و تنها اسبي است كه لقب هاي افسانه اي درادوار كهن گرفته است. به نظر اسب شناسان آخال تكه كهن ترين نژادِ اسب دنيا است. براي نشان دادن مقاومت اين اسب ، درسال1935 از عشق آباد مركز جمهوري تركمنستان تا مسكو كه 4128 كيلو متر است و 960 كيلو مترآن ازصحرا واستپ تشكيل است، سواره مي فرستند. اين اسب اين مسافت را در 84 روز طي مي كند.
اين اسب همانطوركه گفته شد، درمنطقه اي تحت نام واحه آخال تكه در امتداد شمال نشيب هاي سلسله جبال كوپت داغ در جمهوري تركمنستان واقع است. آخال تكه دررشته تربيت درالمپيك سال 1960(رُم) مقام نخست را كسب مي كند. درسال 1932 اصول و مقرراتي براي پرورش آن به تصويب مي رسد كه اصيل بودن اسب را ضمانت كند. از سال 1941 از سوي روس ها در مورد اين اسب هفت كتاب تحقيقي باعنوان ها ي مختلف منتشر شده است. همچنين انجمني بنام انجمن بين المللي پرورش آخال تكه در شهر مسكو وجود دارد كه درسال 1995 در روسيه به ثبت رسيد.نژاد هاي بسياري از جمله نژاد اصيل عرب ، انگليسي و امثال آن ، برمبناي بكارگيري از نژاد آخال تكه به وجود آمده اند. بويژه تاثير نژاد آخال تكه بر پرورش اسب هاي دُن ، قره باغ ، قره باير و ديگر نژادهاي اسب بسيار يزرگ بوده است.( بعداْ قره باير براي اصلاح اسب هاي دُن و در قرن هيجده ميلادي نژادهاي كازاخي و قرقيزي به وسيله قره باير اصلاح شد ) . اين اسب با آب و هواي كويري و نيمه كويري دمساز است. نژاد آخال تكه اكنون درجمهوري تركمنستان تكثير مي يابند و به گونه اي گسترده براي اصلاح و بهبود اسب سواري در استپ هاي جنوبي نواحي آسياي مركزي بكار برده مي شوند. اندازه هاي اسب آخال تكه برحسب داده ها چنين است:
بلندي گُرده 2،155 ، طول اُريب يا پهلو 155،6 ، دورسينه 169،2 ، دور مچ 19،8 .
در كل اندازه اين اسب ( به تناسب ) چنين است : 152- 159،2- 167،7- 18،2
رحيم كاكايي
تاريخ اسب به بيش از پنجاه ميليون سال پيش برمي گردد،كه با اسب هاي كنوني به لحاظ جثه تفاوت هاي بسياري داشت. اندام آنها بسياركوچكتر ازاسب هاي كنوني بوده و هيكلي به اندازه روباه داشته است. اين حيوان ازخانواده Equidea است. اسب هاي يك ميليون و دويست هزار سال پيش شباهت زيادي به اسب هاي كنوني دارند. در عصر سنگ انسان هاي اوليه به شكار اسب ها پرداخته وگوشت آنها را مصرف مي كرده اند. اسب تاريخ تكامل طولاني دارد. گفته مي شود كه تنها هفت گونهً آن در آسيا و آفريقا تا كنون باقي مانده اند و 63 نژاد اسب وجود دارند.
در پژوهش كاوشگران و دانشمندان در محدودهً استپ هاي جمهوري هاي آسياي مركزي شوروي سابق، مناطقي وجود داشته اند، كه در آنجا حدود 6 هزار سال پيش براي نخستين بار اسب بدست شباناني كه دراين استپ ها زندگي مي كرده اند، اهلي شده بودند. به طورقطع مي توان گفت كه اين اسب ها همزمان نياي مستقيم وبلافصل اسب تركمن بودند..دراين منطقه گسترده، نژادهاي متنوع ماديان مانند: اسب هاي باريك اندام تركمن، كه از شرق درياي خزر تا كوه هاي تيان شان وجود داشته،كه درحقيقت ميتوان گفت ، اين اسب نياي اسب هاي سريع و چالاك امروزي شرق است؛ اسب سكايي با اندامي متوسط در ناحيه شمال ايران قديم تا سيبري و اسب هاي با جثه كوچك كوهستاني زيست داشته اند، كه اينها را يابو و اسب كوچك خزر ناميده اند. در مناطق غرب اين محدودهً وسيع ، اسب هاي عربي و در شرق آن اسب هاي وحشي مغولي به لحاظ آب و هواي جغرافيايي وجود داشته اند ،كه پاره اي از آنها با اسب هاي بيگانه اصلاح يافته اند. اسب هاي كُرد ، اسب هاي دوخوني خاور زمين هستند. اسب هاي دوخوني شرقي ازآميزش ماديان ( يابو ) با اسب تركمن است.
يكي از اسب هاي با نژاد و اصيل دنيا كه در نواحي شرق اين منطقه يعني در منطقه آلتايي مغولستان كشف شد، اسب تركمن است. اين اسب كه سده ها پيش ازميلاد درگورستان هاي پازيرك آلتايي ( اين گورستان صد ها سال زير يخ واقع بوده است . در اين گورستان است كه نخستين فرش دستباف دنيا يافت شد.) كشف گرديد ، همانند امروز نمد پيچ شده بوده اند. نژاد اصلي اسب تركمن به لحاظ اينكه آميزش خوني نداشته ، بمثابه با نژاد ترين اسب ومادرِاسب هاي موجود در جهان شناسايي شده است. (منطقه اي كه تركمن ها در آنجا به پرورش اسب اشتغال داشتند ، با دتياي خارج تاپايان قرن نوزده به سختي در ارتباط بود، ازاين رو نمي توانست نژاد هاي ديگر اسب براسب تركمن تاثير بگذارند. به غير از اين،در اين منطقه نژاد هاي« بيگانه » اي كه دراصل نوع ديگر اسب هاي تركمن بودند، وجود داشتند.) اين اسب در نزد قوم ماد از اهميت بالايي برخوردار بوده است و گويا بدست اين قوم به نواحي شمال خراسان كنوني انتقال يافته است. اسب تركمن در كاوش هاي شهر فرغانه ازبكستان نيز يافت شد كه متعلق به هزار سال قبل از ميلاد مسيح بوده است.
اسب تركمن از ديرگاه در جنگ ها و پيروزي هاي شاهان ايراني پيش از اسلام تا دوران معاصر بويژه دوران نادرشاه ، نقشي مهم داشته است. مهمترين برتري اسب تركمن با ديگر اسب هاي دنيا ، بكارگيري آن در اصلاح نژاد ديگر اسب هاي جهان است. يكي ازبا نژادترين اسب تركمن كه به زيبايي و چابكي پرآوازه است آخال تكه نام دارد. آخال تكه اسبي است كه با ديگرنژاد اسب ها همسنگ وهمتازيانه نيست. چيني ها و سلسلهً دودمانِ هان نيز از اسب تركمن اطلاع داشته اند و شيفته اين اسب بودند و آنها را« اسب هاي آسماني » مي ناميدند و بخاطر تصاحب اين اسب ها جنگ هاي بسياري را با حكومت بلخيان به راه انداختند. اسب تركمن درهنگ سواره خلفاي بغداد مورد استفاده قرارمي گرفتند.
اسب تركمن اندامي كشيده، دُمي باريك، سر و گردن زيبا دارد. براي اسب هاي بانژاد تركمن درسال هاي گذشته ذخيره هاي ژنتيك اين اسب، تقاضاي جهاني يافته است. اسب تركمن در نزد تركمن ها پيشينه اي طولاني در سنن و زندگي صحرانشيني وجنگ وگريزها درگذشته داشته است. ازاين رو شاعران و سرايندگان تركمن دردرازاي تاريخ هماره درآثار خود از اسب و خوي نيك آن بسيار نوشته اند. بقولي، يك تركمن درگذشته هاي دور پنجاه من بار برروي اسب گذاشته وخود نيز سوار برآن تا ده فرسخ راه را هم مي رانده است. اسب تركمن كه اسبي راهوار ويكه تازاست، از زيباترين اندام دربين نژادهاي اسب دردنيا برخورداراست.
نژادهاي شناخته شده اسب تركمن :
يمود ( يموت ): نوعي از اسب مشهور تركمن است و منشاء بسيار قديمي دارد. اسب يموت شكلي تنومند ، خوش اندام و هماهنگ دارد و امتياز آن در استقامت و سرعت است. نوع بسيار معروف آن « كور اوغلي » است. كور اوغلي اسبي است بردبار، تيزتك و سري خوش فُرم دارد. اسب يمود داراي يال بسيار ظريف و كم پشت ، بسيار محكم و طاقت گرماي شديد را دارد، باوقار و با نزاكت بالا، بويژه براي مسابقه و اسب سواري در مسافت هاي طولاني مناسب است. سرو گردني كوتاه و پايداري بسيار بالا و محصول آميزهً اسب تركمن با اسب هاي نواحي جنوب ايران مانند، فارس و خوزستان است، كه به منطقه تركمن صحرا آورده شد. اغلب به رنگ سفيد، رنگ پوست روباه و طلايي وجود دارد. اندازهً بلندي آن 147تا 155 سانتي متر است.
آخال تكه :
از نسل اسب هاي تركمن كهن و باستاني است، كه تا 2500 سال پيش نيز زيست داشته است. آخال تكه اسبي است با استعداد فوق العاده و همچنين منشي بسيار خودسر دارد. اسبي است با توانايي بالا، با سري راست ، گردني ظريف، طول متوسط، گاهي داراي شانه هاي اُريب. مچ پاي برجسته و كفل افتاده دارد. اسبي كشيده وبلند، پاهاي مقاوم با سمي سخت است. گاهي سينه كم عمق و باريك و گردني همانند گوزن وارونه وكش دار بويژه با توانايي يورتمه خوب، مستعد براي كوه و كُتل است. پوست و يال ظريف و ابريشمين دارد. اين اسب نزد قبايل تكه در استپ هاي شمال تركمن صحراي ايران و جمهوري تركمنستان موجود است. رنگ هاي اصلي آن كهر، خاكستري، سفيد، طلايي رنگ، سرخ و سياهِ كلاغي است. نام آن به لحاظ اينكه منطقه اي است كه تركمن هاي تكه در آنجا زيست دارند، خوانده شده است. بلندي اندام آن اغلب بين تقريبا، 150 و 160 سانتيمتر است. اسب آخال تكه دنباله اسب هاي كهن تركي است و از زماني كه انسان انديشمند وجود داشته ، در استپ هاي جنوبي روسيه و آسياي مركزي پرورش يافته ، شاخص و بمثابه نماينده سه نوع اسبِ ماقبل تاريخ، كه در دوران قبل از ميلاد وجود داشتند، است، كه تا چين قديم مشهور و هواخواهاني بسيار داشته است. اين اسب در جنگ ها و غارت ها تلفات بسيار داشته و در دوران حكومت تيمور لنگ ( 1336- 1405 ) شماري از آنها با ماديان هاي عرب اصلاح شد. نواحي پرورش اسب آخال تكه در تركمنستان ، كازاخستان،قيرقيزستان و ازبكستان است. اسب آخال تكه در اسب هاي اروپايي نيز در اصلاح نژاد پيش از همه در« تركمن آتي » تاثير خود را گذاشته است. پرورش اسب تركمن به نام «تركمن آتي» در اروپا درسال هاي 88 /1786 بنام پرورش اسب فريدريك ويلهلم شهر Neustadt- Dosse پايه گذاري شد.
چناران :
منطقه اي كه قبايل گوگلان در بخش شرقي صحراي تركمن سكني دارند، وجود دارد. اين نژاد در سال 1700 ميلادي با آميزش اسب نر ايراني و اسب تركمن ماده به وجود آمد. به گفته اي ديگردر دوران نادرشاه افشار براي تسخير هندوستان كه راهي دراز، دشوارگذر و ناهموار بود، از آميزهً سليمي هاي عرب و اسب تركمن به وجود آمده است. اسبي است نيمه خون وبلندي آن تا 152 سانتيمتر مي رسد. اسب چناران، باهوش و مهربان ، داراي گردني دراز، پشت و كمر متوسط و پا هاي قشنگ است. اندامي تنومند و سترگ، داراي استقامت بيشتر در آب و هواي گوناگون و براحتي راه طولاني را درمي نوردد. به رنگ هاي سفيد و قهوه اي وجود دارند.
قره باغي :
دراواسط قرن نوزده در پرورش واصلاح اسب قره باغ ( در قره باغ قفقاز ) ، نوعي اسب جديد به نام «جيران تكه » به وجود آمد. اين اسب ازآميزش نژاد « آخال تكه » با اسب قره باغ زاده شد. اسبي است با اندامي قوي ، تنومند وبردبار براي گرسنگي وخستگي و براي اسب سواري بسيار خوب است. به رنگ هاي نيلگون، طلايي، قهوه اي روشن و ابرش يافت مي شود.
تركمن:
اين اسب در اصل به مفهوم يك نژاد نيست، بلكه فرامفهومي است براي اسب هاي بسيار اصيل استپ هاي جنوب روسيه و مناطق هم مرز افغانستان و ايران . اسب هاي اين گروه امروزه به صورت آخال تكه، چناران و يمود معرفي مي شوند.
اين اسب دركل داراي اندامي زيبا، سريع و استقامت بالا هستند، كه از صد ها سال پيش رد پاي خود را در بسياري از حوزه هاي پرورش اسب در اروپا گذاشته است.
از بين نژادهاي بالا بايد گفت كه آخال تكه يكي از نام آورترين آن با شهرت جهاني است كه ميليون ها دلار ارزش دارد.آخال تكه تنها اسبي است كه با اسب عرب ميتوانش سنجش كرد. آخال تكه اسبي است براي صحرا، مسابقه وگردش و تنها اسبي است كه لقب هاي افسانه اي درادوار كهن گرفته است. به نظر اسب شناسان آخال تكه كهن ترين نژادِ اسب دنيا است. براي نشان دادن مقاومت اين اسب ، درسال1935 از عشق آباد مركز جمهوري تركمنستان تا مسكو كه 4128 كيلو متر است و 960 كيلو مترآن ازصحرا واستپ تشكيل است، سواره مي فرستند. اين اسب اين مسافت را در 84 روز طي مي كند.
اين اسب همانطوركه گفته شد، درمنطقه اي تحت نام واحه آخال تكه در امتداد شمال نشيب هاي سلسله جبال كوپت داغ در جمهوري تركمنستان واقع است. آخال تكه دررشته تربيت درالمپيك سال 1960(رُم) مقام نخست را كسب مي كند. درسال 1932 اصول و مقرراتي براي پرورش آن به تصويب مي رسد كه اصيل بودن اسب را ضمانت كند. از سال 1941 از سوي روس ها در مورد اين اسب هفت كتاب تحقيقي باعنوان ها ي مختلف منتشر شده است. همچنين انجمني بنام انجمن بين المللي پرورش آخال تكه در شهر مسكو وجود دارد كه درسال 1995 در روسيه به ثبت رسيد.نژاد هاي بسياري از جمله نژاد اصيل عرب ، انگليسي و امثال آن ، برمبناي بكارگيري از نژاد آخال تكه به وجود آمده اند. بويژه تاثير نژاد آخال تكه بر پرورش اسب هاي دُن ، قره باغ ، قره باير و ديگر نژادهاي اسب بسيار يزرگ بوده است.( بعداْ قره باير براي اصلاح اسب هاي دُن و در قرن هيجده ميلادي نژادهاي كازاخي و قرقيزي به وسيله قره باير اصلاح شد ) . اين اسب با آب و هواي كويري و نيمه كويري دمساز است. نژاد آخال تكه اكنون درجمهوري تركمنستان تكثير مي يابند و به گونه اي گسترده براي اصلاح و بهبود اسب سواري در استپ هاي جنوبي نواحي آسياي مركزي بكار برده مي شوند. اندازه هاي اسب آخال تكه برحسب داده ها چنين است:
بلندي گُرده 2،155 ، طول اُريب يا پهلو 155،6 ، دورسينه 169،2 ، دور مچ 19،8 .
در كل اندازه اين اسب ( به تناسب ) چنين است : 152- 159،2- 167،7- 18،2
رحيم كاكايي