همه اسب عرب را به عنوان یک نژاد اسب قدیمی می شناسند، اما اسب ترکمن قدیمی تر است. در حالی که اسناد آخال تکه به حدود 3000 سال قبل بازمی‌گردد، از گورهای سکایی یافت شده در پازیریک در کوه‌های آلتای بقایای اسب‌هایی که در یخبندان دائمی در یک محل دفن در جنوب سیبری، که مربوط به قرن ششم قبل از میلاد است، کشف شده که بسیار شبیه به اسب آخال تکه امروزی هستند.
اعتقاد بر این است که هم امپراتور ایرانی خشایارشا و هم پادشاه مقدونی اسکندر مقدونی از اسب ترکمن استفاده می کردند. این نژاد به سرعت به عنوان سریع و مقاوم شهرت یافت و روس ها و چینی ها برای آن ارزش زیادی قائل بودند، مارکوپولو که در سفرهای خود در امتداد جاده ابریشم از ویژگی های آخال تکه یاداوری کرده.
قالی پازیریک قدیمی‌ترین فرش جهان است که در سال ۱۹۴۷ توسط سرگی رودنکو، باستان‌شناس روسی در درهٔ پازیریک واقع در ابتدای رشته‌کوه‌های آلتای در محدودهٔ کشور روسیه، در کنار اشیاء باستانی مشهوری مانند گلدان چوبی، مومیایی دوید، نقش اسب سواری به همراه آثاری دیگر در گور یخ‌زدهٔ یکی از فرمانروایان سکایی کشف شد
فرش پازیرک در کوهای آلتای پیدا شده دارای نشان سوارکار با اسب شبیه به اسب ترکمن است.
قالی پازیریک یک قالی پشمی با رنگ‌های زنده‌است. این فرش چهارگوش تقریباً مربع بوده و ابعاد آن ۱٫۹۸ در ۱٫۸۹ متر است. نقش‌هایی که در آن دیده می‌شود شامل تصویر سوارکاران، آهوهای در حال چرا کردن و جانوران افسانه‌ای با سر عقاب و بدن شیر است و حاشیه‌ای گل‌دار دارد.
برای مورخان این زمینه قابل تصور نبود که بافته‌ای از حدود چهارصد سال پیش از میلاد بدست آید که تا این حد کامل و پیشرفته و از نظر فنون بافت و حتی نقشه در ردیف بافته‌های امروز باشد، هم‌چنین آن‌ها نمی‌توانستند تصور کنند که ممکن است فنی چنین پیشرفته در مراکز متمدن که مورد توقع آن‌ها بود، یعنی بین‌النهرین، یونان یا مصر پیدا نشود و از گور پادشاهی سکایی یافت شود.
سرگی رودنکو کاشف این قالیچه، پس از بررسی ساختار فرش و نگاره‌های آن متوجهٔ شباهت زیاد نقش‌مایه‌های این فرش با نقش برجسته‌های تخت جمشید شد؛ «تخت جمشید را به یاد می‌آورد.» بیشتر پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها یا مادها می‌دانند.
عناصر آشوری و هخامنشی در آن مشخص است و از سویی دیگر شباهتی بین ترکیب فرش با نقش‌های سنگ در تخت جمشید وجود دارد.
استفاده اسب ترکمن در تاریخ
سکاها، هخامنشیان و بیش از همه اشکانیان از اسبهای ترکمن در سواره نظام خود سود بردند. شاهان سلجوقی و صفویان نیز سوار بر اسبهای ترکمن مملکت تحت سیطره خود را گسترش دادند و امنیت بخشیدند و نادرشاه افشار با ترکیب ترکمن و سایر اسبهای ایران تا هند پیش رفت.
بقایای یکی از نساهای ایران درزمان پارت ها در شهر نسا در 18 کیلومتری شهر عشق آباد در ترکمنستان در دامنه کوه های کپه داغ قراردارد. (نسا در تاریخ باستان مناطقی بودند که علف و چراگاه اسب داشته و برای سواره نظام اسب تولید میکردند).
از گذشته‌های دور از سلسلهٔ هان در چین گرفته تا خلفای عباسی و سلاطین عثمانی از اسب ترکمن در بخش‌های مختلف سپاه خود استفاده میکردند. بوسفالوس اسکندرمقدونی و جهان پیمای ناپلئون که هدیه فتحعلیشاه قاجار بوده ، نمونه‌هایی از اسبهای ترکمنی هستند که پای به فتوحات زیادی گذاشتند و بعدها ترکمنها با همین اسب به اروپا راه پیدا کردند..
نقاشی مینیاتور اسب القا کننده تیپ اسب ترکمن میباشد.
نقاشی‌های صفوی و قاجار هنوز هم نقش و نگار اسبهای ترکمن را در جنگ و شکار شاهان و شاهزاده‌ها نشان می‌دهد مینیاتورهای بجا مانده از ان زمان نیز نشاند دهنده اسب فرم اسب ترکمن است.
خواستگاه اسب ترکمن ایران
شهرستان گنبدکاووس از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن بوده و از گذشته ایلخی های پرورش اسب ترکمن بصورت گله ای اسب پرورش میدادند. از ایلخی های قدیم فقط ایلخی حبیب ایشان باقیمانده و مابقی از بین رفته است و اسبها بصورت دستی نگهداری میشوند. از این گله ها میتوان ایلخی قیردالی (چپر قویمه) , ایلخی سیدنیاز , ایلخی آرتق قلیچ , ایلخی ساریچه کور و.. نام برد.
برج قابوس قدیمی ترین برج آجری جهان
پرورش اسب اصیل ترکمن درنقاط مختلف ایران
اسب اصیل ترکمن در حال حاضر در اکثر مناطق ایران پرورش میباید ولی در بعضی شهرها تعداد تولید کنندگان بیشتر و بازار مصرف دارد. در شهرهای نزدیک به گنبدکاووس و خراسان شمالی بواسطه میدان اسبدوانی گنبدکاووس خط خونی های کورسی پرورش میابد . اسب ترکمن در تهران و شهرهای شیراز و کرمان نیز پرورش یافته و در لاین زیبایی و پرش عرضه میگردد.
و ایلخی ورامین که در جلیل آباد ورامین برای ارتش اسب تولید میکرده و ازآن نسل تا امروز ادامه پیدا کرده است.
مزیت های تولید اسب ترکمن در حال حاضر
با توجه بالا رفتن قیمت اسبهای خارجی پرشی بازار مناسبی برای تولید اسبهای ترکمن پرشی قابل رقابت با نوع خارجی ایجاد شده که تولیدکنندگان باید به خلا ایجاد شده توجه کرده و تولیدات مناسب ورزش ارایه نمایند.
از تنها بازمانده های اسب ترکمن یموت خالض. سیلمی بابک
